(Truyện gốc: Truyện cổ Grimms | Tác giả: Jacob Grimm và Wilhelm Grimm)
Một ông vua nọ có một khu vườn vô cùng xinh đẹp. Trong khu vườn có một cây táo đặc biệt, cứ tới mùa lại mọc ra đầy quả bằng vàng. Chính vì vậy mà cây táo này có giá trị vô cùng lớn. Ông vua ra lệnh cho người làm vườn phải coi sóc nó cẩn thận nhất có thể.
Buổi sáng hôm ấy người làm vườn lại ra thăm cây táo như mọi khi. Ông tỉ mỉ đếm số táo trên cây và kinh hãi phát hiện ra cây táo thiếu mất một quả. Ông liền báo lại tin xấu này cho nhà vua. Nhà vua vô cùng tức giận. Ông ra lệnh cho người làm vườn phải ngày đêm canh gác để bảo vệ cây táo.
Tối hôm đó người làm vườn cử người con trai cả của ông đi canh cây táo. Cậu ta ban đầu còn hăm hở, cố mở to hai mắt ra để trông. Nhưng chẳng bao lâu anh ta ngủ gục đi mất. Sáng hôm sau, khi thức dậy cậu cả đếm số táo và phát hiện thiếu mất một quả.
Thất vọng, người làm vườn cử người con thứ hai của ông đi canh cây táo vào đêm tiếp theo. Cũng như người con cả người con thứ hai chỉ canh được một lúc rồi cũng ngủ quên đi mất. Sáng hôm sau, sau khi đếm thì cây táo lại mất thêm một quả.
Đêm thứ ba người làm vườn cử cậu con út của mình canh cây táo. Không giống như hai anh của mình cậu út cố hết sức để giữ mình tỉnh táo. Đúng mười hai giờ đêm hôm ấy cậu thấy từ trên cao có một con chim vàng tuyệt đẹp sà xuống và đậu lên một cành cây táo. Con chim dùng cái mỏ bằng vàng ròng của mình mổ lấy một quả táo và toan vỗ cánh bay đi. Cậu út liền giương cung bắn vào con chim. Mũi tên trúng vào cánh con chim nhưng nó chẳng hề hấn gì, chỉ có một chiếc lông vàng bị rụng lại. Cậu út nhặt lấy chiếc lông vàng và giao lại cho nhà vua vào sáng hôm sau.
Các vị quân sư của nhà vua vô cùng vui sướng vì họ nhìn ra được chiếc lông này có giá trị bằng cả vương quốc. Nhưng nhà vua vẫn không vui. Ông muốn có được cả con chim thì mới vừa lòng. Người làm vườn liền xung phong cử con trai cả của mình đi tìm con chim vàng về cho vua.
Nghe theo lời kể của em út cậu cả liền nhắm theo hướng Đông mà đi để tìm con chim kia. Tới một khu rừng cậu thấy một con cáo liền giương cung ra định bắn nó. Con cáo run rẩy van xin cậu cả: “Xin cậu hãy tha cho cái mạng súc sinh hèn mọn này! Nếu cậu bằng lòng hạ cung xuống tôi sẽ cho cậu thông tin để có được con chim vàng!”
Sau khi cậu cả bằng lòng tha mạng con cáo liền nói với cậu ta: “Ở phía trước có một ngôi làng. Trời sắp tối rồi và tối nay cậu buộc phải ngủ lại ở đó. Trong làng có hai cái nhà nghỉ. Cậu đừng vào nghỉ ở bên trông tươi vui và sạch sẽ mà hãy chọn nghỉ ở căn nhà trông tồi tàn và buồn chán.”
Cậu cả theo lời con cáo đi thẳng về trước và quả nhiên thấy có một ngôi làng. Cậu ngắm nghía cả hai cái nhà nghỉ và tự nhủ: “Một con cáo thối tha thì biết cái gì, cái nhà nghỉ sáng sủa và sạch sẽ thế này lại không vào, còn kêu mình chọn ngủ ở bên nhà nghỉ nhìn như cái chuồng heo kia!” Cậu ta nghĩ vậy và bước vào căn nhà xinh đẹp.
Ở quê nhà người làm vườn chờ mãi mà không thấy người con cả về liền cử người con thứ hai lên đường tìm con chim vàng và tìm cả người con cả. Cậu hai hăm hở lên đường và lại gặp con cáo nọ. Cậu giương cung định bắn thì nó lại van xin và cho lời khuyên về ngôi làng trước mặt. Cậu hai tha mạng cho con cáo và đi về trước. Giống như người anh của mình cậu ta bỏ qua lời khuyên của con cáo và chọn bước vào bên nhà nghỉ sáng sủa và sạch sẽ.
Về phần người làm vườn, quá lâu không thấy người con thứ hai trở về ông cực kì lo lắng và quyết định cho người con út của mình lên đường tìm hai người anh. Trên đường đi cậu cũng gặp con cáo và được nó cho lời khuyên. Khác với hai người anh cậu út không hề có ý định giết con cáo. Con cáo biết cậu là người tốt liền nói: “Cậu hãy leo lên đuôi của ta mà ngồi, ta sẽ đưa cậu đi nhanh hơn!”
Cậu út liền leo lên đuôi con cáo ngồi. Con cáo liền phóng như một cơn gió hướng về phía ngôi làng. Cậu út hoàn toàn nghe theo lời của con cáo và chọn ngủ qua đêm ở bên nhà trọ tồi tàn. Cậu đã có một đêm an giấc.
Sáng hôm sau con cáo lại xuất hiện và cho cậu lời khuyên: “Đi thẳng về trước cậu sẽ gặp một tòa lâu đài. Ở phía trước lâu đài có một đám lính canh đang phì phò ngủ. Cậu cứ bỏ qua chúng mà bước vào trong. Cậu hãy tìm bên trong lâu đài để tới được căn phòng có chứa con chim vàng. Con chim được nhốt trong một cái lồng gỗ ọp ẹp. Ở kế bên là một cái lồng chim bằng vàng. Đừng có mà thay cái lồng gỗ bằng cái lồng vàng nếu không cậu sẽ phải hối hận!”
Con cáo khuyên xong thì vươn đuôi ra để cậu út ngồi lên. Nó chở cậu nhanh như cơn gió đến gần tòa lâu đài. Ở phía trước lâu đài quả nhiên có một đám lính canh đang ngủ. Cậu út nhẹ nhàng lẻn qua rồi tiến vào lâu đài.
Cậu tìm hồi lâu mới tới được căn phòng đang nhốt con chim vàng. Nó đang được nhốt trong một cái lồng gỗ cực kì cũ nát. Nhìn thấy cái lồng vàng đẹp đẽ bên cạnh cậu út không kìm được lòng, tự nhủ: “Con chim đẹp thế này ai lại nỡ nhốt trong cái lồng gỗ xấu xí thế kia!” Thế rồi cậu ta mở cửa lồng và bắt con chim bỏ vào cái lồng vàng. Con chim ngay lập tức hót ầm ĩ lên làm đám lính canh ở bên ngoài thức giấc. Bọn họ nhanh chóng ập đến bắt cậu út và dẫn cậu tới trước mặt nhà vua. Cả cung điện nghe lời thú tội của cậu út. Sau cùng cậu bị nhà vua phán tội chết, trừ phi cậu tìm được cho vua con ngựa chạy nhanh hơn gió. Khi đó cậu sẽ được tha chết và được giữ con chim vàng cho riêng mình.
Cậu út buồn bã lên đường. Con cáo bạn của cậu lại xuất hiện và nói: “Cậu thấy hậu quả khi không nghe lời ta là ra sao rồi chứ! Nhưng ta vẫn sẽ cho cậu thêm lời khuyên. Phía trước có một tòa lâu đài, bên cạnh lâu đài có một con ngựa đang được nhốt trong chuồng, kế bên có một thằng nhỏ chăn ngựa đang vừa ngủ vừa ngáy. Cậu hãy lặng lẽ dắt con ngựa ra, đừng quên đeo bộ yên bằng da lên lưng nó, tuyệt đối đừng đeo bộ yên bằng vàng ở kế bên!” Dứt lời con cáo lại chở cậu út chạy băng băng về trước.
Tới tòa lâu đài, cậu út thuận lợi tiến vào trong chuồng ngựa. Cậu định đặt cái yên da lên lưng ngựa nhưng lại không kìm lòng được khi thấy cái yên bằng vàng bên cạnh. Cậu tự nhủ: “Con ngựa này xứng đáng được đeo một cái yên tốt!” Ngay lúc cậu út vừa lấy cái yên vàng ra thì thằng nhỏ chăn ngựa giật mình tỉnh giấc. Nó la toáng lên. Lính canh nhanh chóng xuất hiện và bắt cậu út tới trước mặt nhà vua. Nhà vua phán cậu tội chết, trừ phi cậu mang về cho nhà vua nàng công chúa xinh đẹp nhất. Lúc có cậu sẽ được tha tội và được giữ con ngựa cho riêng mình.
Cậu út lại buồn bã lên đường. Con cáo xuất hiện và càu nhàu: “Nếu cậu nghe lời ta thì giờ này vừa có con chim lại được thêm con ngựa rồi! Tuy nhiên, ta vẫn sẽ cho cậu lời khuyên thêm lần nữa. Cậu cứ đi thẳng về trước, đến tối sẽ tới được lâu đài. Đúng mười hai giờ đêm cậu hãy lẻn vào phòng tắm của công chúa và hôn cô ấy một cái. Công chúa sẽ bằng lòng đi theo cậu. Cậu phải nhớ không được mủi lòng mà cho cô ta tạm biệt vua và hoàng hậu.” Nói xong con cáo liền chở cậu út băng băng về trước.
Theo lời con cáo, sau khi tới lâu đài cậu chờ sẵn trong phòng tắm. Đúng mười hai giờ đêm khi công chúa vừa bước vào cậu liền trao cho cô một nụ hôn. Công chúa bằng lòng đi theo cậu, nhưng khóc lóc vô cùng sướt mướt xin được chào từ biệt cha mẹ mình lần cuối. Cậu út ban đầu một mực từ chối nhưng thấy công chúa cứ khóc mãi làm cậu không kìm lòng được, đồng ý để cô đi từ biệt. Ngay lúc công chúa vào gặp vua cha thì lính canh của lâu đài cũng thức dậy và bắt cậu út nhốt vào tù.
Hôm sau cậu được dẫn tới trước mặt nhà vua. Nhà vua nhìn cậu rồi nói: “Nhà ngươi sẽ không bao giờ lấy được con gái ta trừ phi trong vòng tám ngày người dọn sạch được ngọn đồi đang che mất tầm nhìn từ phòng ngủ của ta!” Ngọn đồi này quả thực vô cùng lớn. Cậu út dọn cật lực suốt bảy ngày nhưng chỉ được có chút xíu. Con cáo lại đến và nói: “Nằm đó và ngủ đi, ta sẽ làm thay cho cậu!”
Sáng hôm sau cậu út thức dậy mà thấy ngọn đồi đã được sang phẳng. Cậu vui vẻ tới trước mặt nhà vua và xin phép được đưa công chúa đi. Nhà vua giữ lời và trao công chúa cho cậu út. Cả hai sau đó lên đường trở về. Con cáo xuất hiện và nói: “Nếu như thuận lợi chúng ta sẽ có được cả ba, công chúa, con ngựa, và cả con chim!”
“Thật vậy sao?” cậu út hớn hở hỏi, “Như vậy thì quá tốt rồi, nhưng mà làm sao mới giữ được cả ba chứ?”
“Chỉ có một cách là cậu phải tuyệt đối nghe lời ta!” con cáo nói, “Sẽ được mà thôi. Khi tới gặp ông vua trước mặt cậu hãy đưa nàng công chúa xinh đẹp ra và nói: ‘Của ngài đây!’ Ông ta sẽ cực kì vui mừng và ban cho cậu con ngựa. Cậu hãy lần lượt nắm tay chào từ biệt từng người. Công chúa là người cuối cùng mà cậu chào. Cậu phải nhanh tay bắt lấy tay công chúa và kéo nàng lên lưng ngựa, sau đó thúc vào hai bên hông ngựa để chạy thật nhanh ra khỏi lâu đài.”
Cậu út nghe theo lời con cáo và mọi chuyện diễn ra thuận lợi, cậu giữ được nàng công chúa. Con cáo xuất hiện và khuyên tiếp, “Bây giờ cậu sẽ tới lâu đài đang nhốt con chim. Ta sẽ ở bên ngoài với công chúng, còn cậu hãy cưỡi ngựa vào trong để gặp nhà vua. Khi ông ta xác nhận đúng là con ngựa ông muốn có cậu sẽ được trao cho con chim quý. Cậu hãy cứ ngồi yên trên lưng ngựa và nói rằng ‘Ta muốn nhìn kĩ con chim để kiểm tra nó có phải là con chim vàng thật hay không!’ Sau khi cậu cầm được cái lồng chim trên tay hãy phi ngựa thật nhanh ra khỏi lâu đài.”
Mọi việc lại diễn ra thuận lợi theo lời con cáo và cậu út giữ được con ngựa. Cậu và công chúa ở trên lưng ngựa chạy băng băng xuyên qua cánh rừng. Con cáo lại xuất hiện nhưng lần này thì nó lại van nài: “Ta muốn xin cậu một ân huệ, hãy giúp chặt đầu và bốn chân của ta!” Cậu út nghe vậy liền một mực từ chối. Sau cùng con cáo đành nói: “Đã vậy thì ta sẽ cho cậu một lời khuyên cuối cùng. Hãy nhớ kĩ hai điều sau: không được chuộc ai ra khỏi giàn treo cổ và đừng có ngồi bên bờ sông.” Nó dặn xong và bỏ đi. Cậu út thầm nghĩ: “Nhớ hai điều này thì dễ òm!”
Và rồi cậu lại cùng công chúa lên đường, cuối cùng về lại ngôi làng nơi hai người anh của cậu mất tích. Cậu nghe những tiếng hò hét ầm ĩ ở trong làng. Khi cậu hỏi những người xung quanh là có chuyện gì đang xảy ra thì được biết có hai người đang sắp sửa bị treo cổ. Khi tới gần hơn cậu nhận ra đó chính là hai anh trai của mình đang sắp sửa bị hành hình vì cả hai người họ từ sau khi bước vào ngôi nhà nghỉ xinh đẹp đã trở thành trộm cướp.
Cậu út vang xin mọi người tha cho hai anh của mình nhưng nọ nói không, trừ phi nộp hết tiền bạc lại để mua tự do cho hai người đó. Cậu út không mảy may nhớ đến lời dặn của con cáo liền giao hết tiền bạc lại để cứu hai anh mình. Mấy anh em sau đó cùng nhau trở về quê nhà.
Khi tới cánh rừng nơi bọn họ lần đầu tiên gặp con cáo hai người anh than mệt và nói: “Hãy ghé lại bên bờ sông để nghỉ ngơi và ăn uống rồi đi tiếp!” Cậu út lại quên lời con cáo và trả lời: “Dạ!” Sau đó cậu dìu công chúa tới ngồi cạnh bờ sông.
Trong lúc không hề phòng bị cậu bị hai người anh của mình xô ngã xuống sông và cướp đi công chúa, con ngựa, và con chim vàng. Bọn chúng trở về trước mặt vua và tâu: “Chúng thần đã thu được tất cả những thứ này bằng chính công sức của mình!” Thế là cả hoàng cung hân hoan chúc mừng chiến tích này; duy chỉ có con ngựa là không chịu ăn, con chim không chịu hót, và công chúa thì không ngừng buồn khổ.
Cậu út bị ngã xuống sông nhưng may thay là con sông đang vào mùa cạn. Cậu bị rạn nứt mấy cái xương. Lòng sông thì lại quá dốc nên cậu không thể nào trèo lên được. Và rồi con cáo nọ lại xuất hiện, nổi cáu với cậu út vì không chịu nghe lời nó. Con cáo nói: “Cậu mà chịu nghe ta thì đã không có chuyện quái quỷ nào xảy đến với cậu. Nhưng dù sao thì ta cũng không thể bỏ mặc cậu được, hãy nắm chặt lấy đuôi ta!”
Con cáo kéo cậu út ra khỏi lòng sông và nói: “Hai anh của cậu đã lệnh cho lính canh nếu gặp thì phải giết cậu ngay.” Cậu út nghe vậy liền ăn mặc như một người nghèo khổ và lén lút lẻn vào cung vua. Nhìn thấy bóng hình quen thuộc xuất hiện con ngựa liền bắt đầu gặm cỏ, con chim cất tiếng hót vang, và công chúa thì thôi buồn bã. Bọn họ tiến đến trước mặt nhà vua và kể hết những chuyện độc ác của hai người anh. Hai người anh liền bị bắt và trừng trị xứng đáng. Nàng công chúa được quay về với cậu út. Sau khi nhà vua chết cậu được thừa kế trị vì cả vương quốc.
Không bao lâu sau khi vị vua trẻ đang dạo bước trong rừng thì con cáo năm xưa xuất hiện. Nó lại lần nữa van nhà vua hãy giết nó và chặt đầu với bốn chân nó đi. Sau nhiều lần khước từ, sau cùng vị vua trẻ đành chiều lòng con cáo và giết nó đi. Từ trong xác cáo bỗng có một người đàn ông bước ra. Hóa ra đây chính là anh trai của công chúa, người đã mất tích từ rất rất nhiều năm về trước.
HẾT
Ngày 17 tháng 5, 2022
©2023 Thanh Phú. All right reserved. Bản dịch thuộc về người dịch.
Con chim vàng, Truyện cổ tích hay dành cho trẻ em.